Langsung ke konten utama

Materi Bahasa Jawa Kelas 5

 

1. Kerata Basa 

Kerata basa yaiku negesi tembung saka wandane( mengartikan kata dilihat dari suku katanya). 

Contone 

a. Gelas; yen tugel ara bisa dilas. 

b. Piringg = sepine yen miring. 

c. Tebuu = antebing kalbu. 

d. Cengkirr = kencenging pikir. 

e. Gedhangg = digeged bubar (lebar) madhang. 

f. Guruu; digugu lan ditiru. 

g. Tandurr; ditata kanti mundhur 

h. Wanitaa; wani ing tata. 


 2. Jenising Layang 

aa. Jenising layang; 

 Layang biwara (surat kabar, surat laporan) 

 Layang iber-iber (surat kiriman)

  Layang dhawuh (surat perintah)

  Layang lelayu (surat kematian) 

 Layang kitir (surat singkat / cekak aos)

  Layang ulem (surat undangan)


 b. Perangane layang

  Adangiyah /adawiyah / salam taklim

  Papan lan titi mangsa

  Salam pambuka

  Pambuka layang

  Surasa layang

  Panutup layang 

 Peprenah 

 Tapak asma 

 Asma cetha

    Conto panutup layang/wasana basa; Wasana cekap semanten menawi wonten kelepatan atur kuala nyuwun pangapunten. Cukup semene dhisik layangku, aku nunggu layang balesanmu. Matur nuwun.


 3. Macapat Macapat; artine maca papat-papat. Macapat ana 11: 

1. Mijil: tresna marang pepadha, prihatin, pituthur 2. Kinanthi: seneng, tresna 3. Sinom: ethes 4. Asmaradana: susah, seneng 5. Dhandhanggula: luwes 6. Gambuh: sumanak, sumadulur 7. Maskumambang: nelangsa 8. Durma: nesu, mangkel 9. Pangkur: kereng, nepsu 10. Megatruh: susah, prihatin, getun 11. Pocung: gregetan, kendho 

Guruu Gatra, Guru Wilangan lan Guru lagu tembang-tembang macapat 

1. Maskumambang : 12i, 6a, 8i, 8a 

2. Pucungg: 12u, 6a, 8i, 12a. 

3. Gambuhh: 7u, 10u, 12i, 8u, 8o 

4. Megatruhh: 12u, 8i, 8u, 8i, 8o

 5. Mijil: 10i, 6o, 10e, 10i, 6i, 6u 

6. Kinanthi: 8u, 8i, 8a, 8i 

7. Durma: 12a, 7i, 6a, 7a, 8i, 5a, 7i. 

8. Pangkur: 8a, 11i, 8u, 7a, 12u, 8a, 8i

 9. Asmaradana: 8i, 8a, 8e, 8a, 7a,8u, 8a

 10. Sinom: 8a, 8i,8a, 8i, 7i, 8u, 7a, 8i, 12a 

11. Dhandanggula: 10i, 10a, 8e, 7u, 9i, 7a, 6u, 8a, 12i, 7a 4. 


Paribasan 

Paribasan utawa peribahasa bahasa jawa:

  Anak molah bapa kepradhah = wong tuwa melu repot amarga tumindake anake 

 Polahe anteng kitiran; bocah akeh polahe. 

 Becik ketitik ala ketara = sing becik bakal tinemu, sing ala bakale ketara

  Bathok bolu isi madu = dianggep wong lumrah nanging sugih kepinteran

  Sadumuk bathuk sanyari bumi = pasulayan dilabuhi toh pati

  Kejugrukan gunung madu = nemu kanugrahan.


 5. Arane Turunan, Arane Anak Wong

  Kendahana-kendhani : anak 2 lanang, wadon 

 Kendhini, kendhaha : anak 2 wadon, lanang 

 Ontang-anting : anak 1 lanang 

 Unting-unting : anak 1 wadon

  Uger-uger lawang : anak 2 lanang

  Kembang sepasang : anak 2 wadon 

 Cukil dulit : anak 3 lanang

  Gotong mayit : anak 3 wadon 

 Saramba : anak 4 lanang 


Komentar